ΜEΣΑ ΑΠO ΤΑ ΤΑΞIΔΙΑ ΤΗΣ σε διάφορα μέρη του κόσμου, η Ντένη Θεοχαράκη αναπαριστά τις συγκινησιακές της εμπειρίες και αποτυπώνει στον φωτογραφικό φακό τις πολιτισμικά ενδιαφέρουσες περιηγήσεις της. Στην έκθεση η σιωπή της ματιάς, μας αφηγείται με έναν ξεχωριστό τρόπο, ιστορίες ανθρώπων που συνάντησε στα ταξίδια της σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Ευρώπης, της Αμερικής.
Δεν υπάρχει ιστορία ή αφήγηση χωρίς ταξίδι. Τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στα ταξίδια της Ντένης Θεοχαράκη και την φαντασία του θεατή αναλαμβάνουν οι φωτογραφικές εικόνες της. Η καλλιτέχνης ακινητοποιεί την πραγματικότητα, δίνοντας στον θεατή τη δυνατότητα να περιπλανηθεί σε νέους κόσμους αφήνοντας την φαντασία του ελεύθερη. Εμπνευσμένη από τα ταξίδια της, μας παρουσιάζει το φωτογραφικό της έργο παράλλη- λα με το ζωγραφικό, δημιουργώντας μια άρρηκτη ενότητα.
Άλλωστε για την εξόχως δημιουργική φύση της Ντένης Θεοχαράκη, η ζωγραφική και η φωτογραφία αποτελούν έννοιες αλληλένδετες. Μιλά με τις εικόνες της αναστρέφοντας τον χρόνο και γράφει την αλήθεια της, με τις πινελιές της, γεφυρώνοντάς τον.
Στη σιωπή της ματιάς ο Άνθρωπος γίνεται το επίκεντρο και θεάται με έναν ευαίσθητο και μαγικό τρόπο. Η κάμερα αποτελεί προέκταση του βλέμματος της δημιουργού. Η αγάπη για τη ζωή, ο πόνος, η μοναξιά, ο μόχθος, ο θυμός αποτυπώνονται ως θραύσματα της πραγματικότητας και καταγράφονται ως συνθέσεις φωτογραφικής πληρότητας με κοινό συνδετικό κρίκο, τις ‘ματιές’ ανθρώπων από όλο τον κόσμο.
Από το 1839, χρονιά ανακάλυψης της φωτογραφίας, έως σήμερα το μέσο αυτό υπηρετεί την καταγραφή και την ερμηνεία του κόσμου με έναν απαράμιλλο τρόπο. Ο φωτογράφος μέσα από τον φωτογραφικό φακό κάνει τη δική του, μοναδική επιλογή εικόνων για να μας δώσει το προσωπικό του στίγμα, να μας περάσει το μήνυμα που επιθυμεί. «Δεν δημιουργεί μία φωτογραφία μόνο με τη μηχανή. Όταν φωτογραφίζει «κουβαλά» μαζί του όλες τις εικόνες που έχει δει, όλα τα βιβλία που έχει διαβάσει, τη μουσική που έχει ακούσει, τους ανθρώπους που έχει αγαπήσει» όπως χαρακτηριστικά έχει επισημάνει ο Αμερικανός φωτογράφος Ansel Adams.
Οι φωτογραφικές επιλογές της Ντένης Θεοχαράκη αποτελούν δυναμικά εργαλεία διήγησης ηθογραφικών ιστοριών και λειτουργούν ως ένα χρονογράφημα, μια καταγραφή γεγονότων, επαναπροσδιορίζοντας τα δεδομένα των πολιτισμικών και κοινωνικών μας αντιλήψεων. Είναι μια φωτογράφος του «κόσμου». Η φωτογραφία της αποτελεί ένα ντοκουμέντο του κόσμου, αφού στρέφει την κάμερά της προς τους ανθρώπους, για να μοιραστεί μαζί μας κοινωνικές στιγμές, καθημερινές ασχολίες, στις οποίες γίνεται μάρτυρας και τις αιχμαλωτίζει, έτσι ώστε το καθημερινό να μην πέσει στην λήθη του, να μην ξεχαστεί.
Στα ταξίδια της δεν παραμένει ένας απλός παρατηρητής, αλλά θέλει να γνωρίσει τους ανθρώπους, να συνδιαλλαγεί μαζί τους, να συναισθανθεί το περιβάλλον τους. Συναντά ανθρώπους που ενώ ζουν σε διάφορες χώρες, με διαφορετικές κουλτούρες, έχουν κοινές συνήθειες, παρόμοιες εμπειρίες ζωής και βιώματα. Γίνεται κομμάτι της καθημερινότητας των ηρώων της, ένας περαστικός από τη ζωή τους, που τελικά, χωρίς κάποιες φορές να το ξέρουν, έχουν αποτυπωθεί στον φακό και την ψυχή της.
Παρατηρώντας τη σειρά φωτογραφιών, στη σιωπή της ματιάς, αντιλαμβανόμαστε ότι η φωτογραφία της δεν παραμένει στην αποτύπωση της στιγμής. Ο φωτογραφικός φακός της αποκτά ζωή και κίνηση. Μέσα από μια γρήγορη ματιά ή από κάποιο απλό νεύμα, η Ντένη Θεοχαράκη αιχμαλωτίζει ανθρώπινες στιγμές, ζωές γεμάτες εμπειρίες. Η ευαίσθητη ματιά της φωτογράφου μάς περνάει μηνύματα, μας αφήνει να ταξιδέψουμε και εμείς μέσα στις ψυχές αυτών των ανθρώπων και να φανταστούμε τις δικές τους ιστορίες.
Αφήνοντας την «αυλή» του σπιτιού της (το comfort zone της) η καλλιτέχνης, ταξιδεύει μακριά, σε άγνωστα μέρη κάτω από δύσκολες συνθήκες, ανακαλύπτει νέους πολιτι- σμούς που την εμπνέουν και μας ανοίγει διάπλατα τον κόσμο μέσα από την σιωπηρή και εύστοχη ματιά της.
Μας καθιστά κοινωνούς μιας κριτικής θέασης απέναντι στις ανθρώπινες εικόνες που αποτυπώνει. Τί πιο όμορφο από το να μπορεί κανείς να μπει έστω και για λίγο μέσα στη καθημερινότητα άλλων πολιτισμών, να γνωρίσει ανθρώπους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε διαφορετικές συνθήκες; Να μιλήσει μαζί τους, να μπει στα σπίτια τους, να γευτεί το φαγητό τους, να απαθανατίσει τον ύπνο ενός μωρού τσιγγάνων; Αλλά ακόμα και ένα απλό βλέμμα, μπορεί να μιλάει από μόνο του. Ματιές τρομαγμένες, ματιές άγριες έτοιμες να σε «χτυπήσουν», ματιές που σε συγκινούν, σε ανατριχιάζουν. Στιγμές που δεν τις ξεχνάς ποτέ στη ζωή σου.
Σήμερα, παρά την ύπαρξη πληθώρας μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπου η φωτογραφία παίζει ουσιαστικό ρόλο, η τέχνη της φωτογραφίας έχει γίνει πιο απαιτητική. Ο φωτογραφικός καταιγισμός, μέσω της τεχνολογίας, επιτρέπει στον καθένα από εμάς να τραβήξει μία φωτογραφία, χωρίς απαραίτητα μία τεκμηριωμένη φωτογραφική αντίληψη. Αντίθετα, η Ντένη Θεοχαράκη συνειδητά καταγράφει συμβάντα με μια απίστευτη περιέργεια, ταχύτητα και στιγμιαία αντίδραση. Συναντά το βλέμμα των ανθρώπων που ελκύουν την προσοχή της και βρίσκεται σε ετοιμότητα με τα μάτια και την καρδιά της.
Στην «τέχνη της φωτογραφίας δρόμου» (street art photography), την οποία εκπροσωπεί επάξια η Ντένη Θεοχαράκη, σημαντικό ρόλο παίζει ο καλλιτέχνης να ανακαλύψει το θέμα του και να μας το αποκαλύψει μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τέχνης της «φωτογραφίας δρόμου» είναι το γεγονός ότι κανείς άλλος δεν θα μπορέσει να τραβήξει το ίδιο ντοκουμέντο. Σε αυτό το είδος φωτογραφίας απαιτείται υπομονή, αλλά και εγρήγορση, προκειμένου να καταφέρεις να απαθανατίσεις «αυτό που είδες», «να είσαι παρών τη σωστή στιγμή» και να μπορέσεις γρήγορα «να υπερκεράσεις τον φόβο των άλλων ώστε να αποδεχτούν την πρόκληση του φακού σου». Η καλλιτέχνης καταφέρνει αστραπιαία και αριστοτεχνικά να «κλέψει» ανθρώπινες στιγμές, να βρεθεί εκεί όπου δεν θα περίμενε κανείς να είναι. Γίνεται αυτόπτης μάρτυρας επεισοδίων ζωής. Δίνει διάρκεια στο εφήμερο «παγώνοντάς» το.
Τη δημιουργό ενδιαφέρουν οι μη στημένες πόζες, οι αυθόρμητες φωτογραφίες. Με υπομονή, παλεύει να αιχμαλωτίσει τον αυθορμητισμό αλλά και το φευγαλέο της στιγμής και το καταφέρνει επάξια. Σε ένα άγνωστο περιβάλλον, κάποιες φορές γίνεται γρήγορα αποδεκτή, ενώ άλλες φορές εισπράττει άρνηση και φόβο. Αν και αποκαλύπτει έντονα συναισθήματα, η φωτογραφία της δεν αποπνέει επιθετικότητα, αλλά αναδεικνύει την τρυφερή ματιά της για τους συνανθρώπους της.
Μέσα από τα ανθρώπινα πορτραίτα της, η καλλιτέχνης μας ευαισθητοποιεί απέναντι στις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων, αλλά και των ευρύτερων κοινωνικών δομών τους. Στις εικόνες που προβάλλονται αναδεικνύεται με φυσικότητα η πρωτογενής εμπειρία. Τα φόντα της διευρύνουν την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον του εικονιζόμενου, χωρίς να διασπούν την προσοχή μας. Η δημιουργός καταφέρνει να συνδέσει ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών, πεποιθήσεων, κοινωνικών τάξεων, ηλικιών. Το αθώο βλέμμα ενός παιδιού, ακολουθεί η εικόνα ενός τρελού που κραυγάζει. Ο πράος μοναχός από το Λάος «στέκεται» δίπλα στον γραφικό Υδραίο. Ο άνδρας από τη Νότιο Αφρική προτάσσει το χέρι του παίρνοντας την ίδια στάση με τη ζωγραφιά του Μαντέλα στο φόντο. Η μειλίχια γυναικεία φιγούρα «συνομιλεί» με έναν όλμο 155 mm από τον πόλεμο του Βιετνάμ. Μόνος απόλυτος κυρίαρχος ο άνθρωπος και η ζωή του.
Σε μια εποχή όπου τα φωτογραφικά μέσα επιτρέπουν κάθε τύπου παρέμβαση, η Ντένη Θεοχαράκη χρησιμοποιεί την ψηφιακή της κάμερα ως αναλογική, αφού η ίδια δεν επιθυμεί να επεξεργάζεται ψηφιακά τις φωτογραφίες της. Το γεγονός αυτό, οξύνει ακόμη περισσότερο το βλέμμα της, προσδίδοντάς του μία απαράμιλλη αποφασιστικότητα. Έχει όλες τις κεραίες της ανοιχτές απέναντι στο γεγονός που καταγράφει και, ταυτόχρονα, δεν έχει παθητικό βλέμμα περιμένοντας την διαδικασία της επεξεργασίας. Δεν χειραγωγεί την πραγματικότητα ούτε και το φωτογραφικό αποτέλεσμα. Ο αυθορμητισμός και η ταχύτητα της στιγμής, δεν εμποδίζουν την δημιουργό να αποτυπώσει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα, ώστε, τελικά η σύνθεση και το συναίσθημα να συνυπάρχουν δημιουργικά στις διαδρομές της.
Όμως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το φωτογραφικό μάτι της Ντένης Θεοχαράκη όταν χρησιμοποιεί την αναλογική της κάμερα. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εκπέμπουν δραματικότητα, αμεσότητα, σε γυρίζουν πίσω στον χρόνο. Νοιώθεις ότι βρίσκεσαι εκεί να βοηθήσεις, να αγκαλιάσεις, να μοιραστείς. Σου θυμίζουν την ατμόσφαιρα παλαιών φωτογραφιών.
Κάθε άλλο παρά τη «σιωπή της ματιάς» δεν αισθανόμαστε αντικρίζοντας τη δουλειά της Ντένης Θεοχαράκη. Αντίθετα, οι ματιές των πρωταγωνιστών της φλέγονται, μας μιλούν, μας φωνάζουν. Μας αιχμαλωτίζουν και την ίδια στιγμή μας δημιουργούν μία παράξενη αίσθηση ελευθερίας. Μας συναρπάζουν, μας συγκινούν, μας εκπλήσσουν, μας αιφνιδιάζουν. Απόμακρες και οικείες ταυτόχρονα, γίνονται άλλοτε κριτές, άλλοτε καθρέφτες και εισβάλλουν σαν θύελλα στην ψυχή μας εξευγενίζοντάς την. Αίρουν τον χρόνο, αναστατώνουν τις σκέψεις μας σμιλεύοντας την αλήθεια της ζωής με τη δική τους πραγματικότητα. Η φωτογράφος μεταμορφώνεται σε έναν σύγχρονο διαπολιτισμικό περιπατητή (flâneuse), ένα δημιουργικό κανάλι αλληλοεπίδρασης ανάμεσα σε εμάς και τον κόσμο. Μας προσκαλεί μέσα από τη φωτογραφία της να γεφυρώσουμε διαφορετικές εικόνες του κόσμου και να τις δούμε στην ολότητά τους. Μέσα από την διερευνητική και ακούραστη ματιά της, φέρνει στο φως πτυχές της ζωής οι οποίες θα λειτουργήσουν ως μοντέλα για την ζωγραφική της. Αν στις απαρχές της φωτογραφίας, οι ζωγράφοι φοβήθηκαν πως θα μείνουν χωρίς δουλειά, το έργο της Ντένης Θεοχαράκη μας αποδεικνύει έμπρακτα, ότι η ζωγραφική και η φωτογραφία όχι μόνο μπορούν να συνυπάρχουν, αλλά το ένα ενδυναμώνει το άλλο, δημιουργώντας μια διαχρονική πανανθρώπινη γλώσσα. Στο πεδίο της εικαστικής δημιουργίας, η ζωγραφική και η φωτογραφία διαπραγματεύονται και θεμελιώνουν μια σχέση δράσης-αντίδρασης, ενώ εξισορροπούν αντίρροπες θεωρήσεις. Ίσως αυτό να είχε κατά νου ο Μan Ray όταν είπε: «Φωτογραφίζω ό,τι δεν θέλω να ζωγραφίσω και ζωγραφίζω ό,τι δεν θέλω να φωτογραφίσω».